کد مطلب:18849 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:7

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

آيا اصولا شيطاني وجود دارد؟ يعني غير از هواي نفس و شهوت و تمايلات نفساني آيا به وجود شيطان احتياجي هست يا اينكه اين مسئله جنبه سمبليك دارد؟

ج: شيطان، آن طوري كه قرآن معرفي مي كند، يك موجودي است كه از باطن بر انسان تسلط دارد، يعني به اصطلاح در طول ما هست نه در عرض ما؛ يعني همين غرائز شهواني كه ما داريم، زائد بر اينها شيطان چيزي ندارد ولي همينها از ناحيه شيطان مي آيد. من تعبير كردم، گفتم آن منبعي كه اينها از آن منبع مي آيد. نه اين است كه الآن براي خواندن ما به شر و فساد دو عامل وجود دارد: يك عامل هواهاي نفس ما، يك عامل هم شيطان كه بگوييم يك عامل كافي بود، ديگر اين عامل دوم چرا مي آيد؟ نه، همان طوري كه در كارهاي خير ما (يعني الهامات خيري كه در ما هست) ملائكه يك عامل ثانوي در مقابل اين تمايلات خير دوستانه ما نيستند، بلكه آنها عامل عامل اند، يعني آنها منابعي هستند كه اين الهامات را به وجود مي‎آورند [شيطان هم يك عامل ثانوي در مقابل الهامات شر نيست]. در حديث آمده است كه دل انسان دو گوش دارد؛ از گوش راستش ملك مي‎آيد الهام خير مي‎كند و از گوش چپش شيطان مي آيد الهام شر مي‎كند. نه ملك يك عامل ثانوي است براي دعوت به خير (در مقابل غريزه و فطرت الهي كه در انسان هست و در مقابل انبياء، آن عامل سومي نيست) و نه شيطان يك عامل ثانوي است در مقابل هواهاي نفس، بلكه او عامل عامل است؛ يعني او منشأ و منبع اين هواهاي نفساني است. آن چيزي كه مخزن و منبعي است كه اينها را مي‎دمد (كه در ما هواهاي نفساني ناميده مي‎شود) او شيطان است، پس او عامل جداگانه‎اي نيست. و چون نقش هواهاي نفساني براي انسان نقش دعوت بيشتر نيست؛ يعني راه تسلط شيطان همان راه هواهاي نفساني است و هواهاي نفساني هيچ وقت عامل اجبار كننده نيستند، هميشه انسان خودش را در مقابل دو ميل مختلف مي‎بيند و در ميان اين دو ميل مختلف يك راه را انتخاب مي‎كند.

---

مجموعه آثار شهيد مطهري ج4 - توحيد
شهيد مطهري